Karluklar Şu An Nerede? Tarihin Tozlu Sayfalarından Günümüze Uzanan Bir İz Sürme
“Tarihte kaybolan halklar şimdi nerede?” sorusu her zaman insanın merakını cezbetmiştir. Bin yıl önce Orta Asya bozkırlarında at koşturan, büyük devletlerin kaderini değiştiren toplulukların bugünkü izlerini sürmek heyecan verici bir keşif gibidir. Bu yazıda, Türk tarihinin en önemli kavimlerinden biri olan Karluklar’ın peşine düşüyoruz. Orta Asya’nın sert rüzgarlarından Çin sınırlarına, Karahanlıların kuruluşundan günümüz halklarının etnik yapısına kadar Karlukların izlerini bilimsel verilerle ama sade ve anlaşılır bir dille arıyoruz.
Karluklar Kimdi? Tarihin Sahnesine Çıkışları
Karluklar, 6. yüzyıldan itibaren Orta Asya’da tarih sahnesine çıkan, kökenleri Göktürk Kağanlığı dönemine kadar uzanan bir Türk boyudur. Çin kaynaklarında “Geluolu” veya “Gelu” olarak anılan bu halk, Batı Göktürklerin yıkılışından sonra bağımsız hareket etmeye başlamış, zamanla güçlü bir siyasi ve askeri yapı kurmuştur.
En parlak dönemlerini 8. ve 9. yüzyıllarda yaşayan Karluklar, 744 yılında kurulan Uygur Kağanlığı’na karşı çıkarak bağımsızlıklarını ilan etmiş, ardından 766’da Balasagun merkezli Karluk Yabgu Devleti’ni kurmuşlardır. Bu devlet, daha sonra Karahanlılar’a dönüşerek İslamiyet’i kabul eden ilk büyük Türk devleti olmuştur.
Karlukların Coğrafi Yolculuğu
Karlukların tarih boyunca izlediği göç yolları ve yerleştikleri bölgeler, bugün onların torunlarını ararken bize önemli ipuçları verir:
- Altay – Yedisu Bölgesi: Karlukların ilk yurdu Altay Dağları ve Yedisu (Yedisu: “Yedi Nehir”) bölgesiydi. Bu alan bugünkü Kazakistan ile Kırgızistan arasında yer alır.
- Balasagun – Taraz – Fergana: Devletleşme süreçlerinde Balasagun ve Taraz gibi şehirler Karlukların siyasi merkezleri oldu.
- Batıya Göç: Karahanlılar döneminde Karlukların bir kısmı batıya göç ederek Orta Asya’daki Türk etnik yapısına karıştı.
Bu bilgiler, Karlukların bugün hangi halklara karıştığını anlamamız için temel oluşturur.
Günümüzde Karlukların Torunları Kimlerdir?
Karluklar tarih sahnesinden tamamen silinmedi; aksine, onların genetik, kültürel ve dilsel mirası bugün hâlâ yaşamaktadır. Modern araştırmalar, Karlukların soyunun özellikle üç ana halkta izlenebileceğini göstermektedir:
1. Özbekler
Karlukların en doğrudan torunları olarak kabul edilen halklardan biri Özbekler’dir. Özbek Türkçesi, Karluk grubuna ait bir Türk lehçesidir ve bu dil, eski Karluk dilinin modern devamı sayılır. Bugünkü Özbekistan halkının önemli bir kısmı Karluk-Türgiş-Uygur kökenlerinin birleşiminden oluşur.
2. Uygurlar
Doğu Türkistan’daki Uygurlar, Karluk mirasının en belirgin taşıyıcılarından biridir. Uygur Türkçesi de Karluk koluna aittir ve bu halk, Karluklarla Uygurlar arasındaki tarihî birleşmelerin izlerini taşır. Ayrıca Karlukların yerleştiği Tarım Havzası ve çevresi bugün hâlâ Uygurların yaşadığı bölgelerdir.
3. Kazaklar ve Kırgızlar
Karlukların batıya göç eden kolları, Kazak ve Kırgız halklarının oluşumuna da katkı sağlamıştır. Özellikle Yedisu ve Fergana çevresinde kalan Karluk boyları, bu halklarla karışarak bugünkü Orta Asya etnik mozaiğinin önemli bir parçası olmuştur.
Dil ve Kültürde Karluk Mirası
Karlukların etkisi sadece genetik olarak değil, dil ve kültür alanında da yaşamaya devam ediyor. Türk dilleri içinde Karluk grubu olarak adlandırılan lehçeler — Özbekçe, Uygurca ve Karahanlı döneminde şekillenen eski Türkçe — hâlâ canlıdır. Ayrıca bu halkların kültürlerinde Karluk döneminden kalan gelenekler, destanlar ve halk hikâyeleri de izlenebilir.
Merak Uyandıran Bir Soru: Karluk Kimliğini Yeniden Tanımlayabilir miyiz?
Bugün Özbekistan’da, Doğu Türkistan’da ya da Kazak bozkırlarında yürüyen bir insan, belki de Karlukların torunudur ama bunu bilmiyor olabilir. Peki tarihî kimlikler zaman içinde tamamen kaybolur mu, yoksa yeni biçimlerde yaşamaya devam mı eder? Bu soru, etnogenez ve kimlik kavramlarını yeniden düşünmemiz için ilginç bir zemin sunar.
Sonuç: Karluklar Hâlâ Aramızda
Karluklar artık tek bir siyasi yapı olarak var olmasalar da, onların mirası bugünün Orta Asya halklarında, dillerinde ve kültürlerinde yaşamaktadır. Özbeklerin şehirlerinde, Uygurların geleneklerinde ve Kazak bozkırlarında Karlukların izi sürülebilir. Yani cevap aslında oldukça net: Karluklar hâlâ aramızda, sadece başka isimlerle ve başka biçimlerle varlıklarını sürdürüyorlar.
Tarih bazen kaybolmaz, sadece şekil değiştirir. Karluklar da bunun en güzel örneklerinden biridir. 🌍